BOOK REVIEW #4: 1900

Welcome to my fourth book review, 1900, by Stefanos Milesis and Panagiotis Tripontikas. This book brings to light the crossing of the Atlantic Ocean by the Hellenic Navy masted cruiser "Navarhos Miaoulis",a voyage that broke all the records set since the establishment of the Modern Greek State! The book has not been published in English yet, therefore the review is written for Greek-speaking readers.

1900, ένα ναυτικό και ιστορικό διήγημα

Φωτογραφία του ευδρόμου Ν. Μιαούλης

Η πλειονότητα των βιβλίων στρατιωτικής ιστορίας αναφέρονται σε μάχες, σε πράξεις ηρωισμού σε συνθήκες πολέμου, σε πολεμικά κατορθώματα, σε εξελίξεις στον οπλισμό και τη στρατηγική. Το βιβλίο που παρουσιάζεται σε αυτό το άρθρο αποτελεί εξαίρεση. Το ιστορικό διήγημα «1900» των Στέφανου Μίλεση, συγγραφέας και δημοσιογράφος, και Παναγιώτη Τριπόντικα, Αντιπλοίαρχος στο ΠΝ σήμερα και πρώην διευθυντής του Μουσείου Θ/Κ Αβέρωφ, εξιστορεί ένα σημαντικότατο κατόρθωμα, μια πράξη ανδρείας των Ελλήνων στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού, μια πράξη ξεχωριστή αφού έλαβε χώρα σε ειρηνική περίοδο και συνάμα ιδιαιτέρως ιστορική. Το «1900» είναι το πρώτο βιβλίο που εκδίδεται στο είδος του από το Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ και αφηγείται ένα ναυτικό εγχείρημα ξεχασμένο από πολλούς και παραγκωνισμένο από τις ναυμαχίες και τα πολεμικά κατορθώματα του ναυτικού της Ελλάδας, ενός Ναυτικού του οποίου οι ρίζες της ιστορίας του χάνονται στα βάθη των αιώνων της ιστορίας του ανθρώπινου γένους.

Παναγιώτης Τριπόντικας

  Στέφανος Π. Μίλεσης

Η περιπέτεια που αφηγούνται οι συγγραφείς, διαδραματίζεται το έτος 1900, στην αυγή του 20ου αιώνα, έτος ορόσημο, αφού τα επόμενα χρόνια έπεται η μεταμόρφωση του Ναυτικού της Ελλάδας και η εξέλιξή του σε υπολογίσιμη δύναμη όπως θα φανεί και αργότερα με τους Βαλκανικούς και τους Παγκόσμιους Πολέμους που ακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες. Τη χρονιά εκείνη πραγματοποιήθηκε ο διάπλους του Ατλαντικού Ωκεανού για πρώτη φορά από πολεμικό του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού με το εκπαιδευτικό σκάφος (εύδρομο) "Ναύαρχος Μιαούλης", ενός πλοίου του οποίου η σχεδίαση δεν ήταν η κατάλληλη για υπερωκεάνιες αποστολές. Για να αντιληφθεί κανείς τη δυσκολία του εγχειρήματος, να διευκρινίσουμε ότι το εύδρομο Μιαούλης ήταν ένα μικρό σχετικά ατμόπλοιο που κινούταν με έναν ξύλινο οδοντωτό τροχό (!) με δυνατότητα τρικάταρτης ιστιοφορίας, ναυπηγημένο το 1878! Το πλήρωμά του αποτέλεσαν διακόσιοι δέκα πέντε άνδρες από κάθε γωνιά της Ελλάδας, που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, και που συναντήθηκαν για να εκτελέσουν αυτή την εθνική αποστολή. Τονίζεται ότι το μοναδικό αυτό εγχείρημα επιχειρήθηκε από ένα μικρό ναυτικό, μιας αδύναμης και πληγωμένης χώρας, λίγα μόλις χρόνια μετά τον περίφημο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 (γνωστός στην Ελλάδα και ως Μαύρο '97 ή Ατυχής πόλεμος), την πρώτη πολεμική εμπλοκή της Ελλάδας 67 χρόνια μετά από την απόκτηση της ανεξαρτησίας της. Ο πόλεμος αυτός κατέληξε στην ταπεινωτική συνθηκολόγηση της ηττημένης Ελλάδας και στην εξαθλίωση της (η χώρα είχε ήδη κηρύξει πτώχευση το 1893) μέσω των πολεμικών αποζημιώσεων που κατέβαλλε στη Τουρκία, τη παραχώρηση μέρους της Θεσσαλίας στη Τουρκία καθώς και τη παραχώρηση σημαντικότατων μονοπωλίων και του ελέγχου των δημοσίων οικονομικών στην Επιτροπή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ), με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της.

Το εύδρομο Μιαούλης στη Δανία, μόλις ένα χρόνο πριν
γράψει ιστορία με το ταξίδι του...

Κύρια αποστολή του ελληνικού πολεμικού ήταν η «επίδειξη σημαίας», η παρουσία δηλαδή της ελληνικής πολεμικής σημαίας μέσω της ναυτικής παρουσίας για πρώτη φορά από τη γέννηση του Ελληνικού κράτους, μακριά, στους ομογενείς στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, δηλώνοντάς τους έτσι ότι «η πατρίδα είναι κοντά», αλλά και στους ξένους πολίτες φιλικών κρατών που θα συναντούσε σε κάθε σταθμό της πορείας του ταξιδιού του. Ο περίπλους του Ατλαντικού Ωκεανού αποφασίστηκε να γίνει όχι από τη συντομότερη διαδρομή αλλά από εκείνη που είχε χαράξει ο μέγας θαλασσοπόρος Χριστόφορος Κολόμβος αιώνες πριν. Το εύδρομο «Ναύαρχος Μιαούλης» με κυβερνήτη το μετέπειτα απόλυτο ήρωα του ελληνικού έθνους Παύλο Κουντουριώτη, σε εκείνο το μακρινό ταξίδι, αποτέλεσε τον εκπρόσωπο της νέας Ελλάδας, του ελληνικού λαού, ενός λαού βασανισμένου, που διψούσε για εξύψωση του ηθικού του, για αναγνώριση των μακρόχρονων αγώνων του, της λαμπρής ιστορίας του και τη δύναμη ψυχής που τον διακρίνει. Και την σπουδαία αποστολή εκείνη την έφερε εις πέρας το πλήρωμα του Μιαούλη, σκορπώντας περηφάνια, συγκίνηση και ενθουσιασμό στους Έλληνες ανά την υφήλιο και κερδίζοντας τις εντυπώσεις και τον θαυμασμό των μεγάλων ναυτικών δυνάμεων της εποχής και του ξένου τύπου. Ποιος γνωρίζει άλλωστε σήμερα ότι τον τον κυβερνήτη του Μιαούλη υποδέχθηκε ο ίδιος ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. στο Λευκό Οίκο ως πράξη αναγνώρισης και εκτίμησης ενός μοναδικού κατορθώματος; Ποιος γνωρίζει την συγκινητική υποδοχή που επιφύλαξαν στο πολεμικό η ελληνική ομογένεια και όχι μόνο; Το βιβλίο αυτό διατηρεί ζωντανό αυτό το ναυτικό κατόρθωμα, συγκαταλέγοντας το στις σελίδες δόξας όχι μόνο του Πολεμικού Ναυτικού αλλά και και ολόκληρου του ελληνικού έθνους. Ένα κατόρθωμα που πέρασε στην ιστορία ως θρύλος αφού λησμονήθηκε και επισκιάστηκε από τα ακόλουθα πολεμικά κατορθώματα των Ελλήνων ναυτικών, μεταξύ αυτών ανδρών που επέβαιναν τότε στο Μιαούλη ως νεαροί αξιωματικοί, τρανή απόδειξη ότι σε τέτοιες αποστολές γεννιούνται οι ναυτικές αρετές. 

Το διήγημα αυτό είναι αποτέλεσμα πολύπονης και ενδελεχούς έρευνας αφού οι δύο συγγραφείς έπρεπε να ανατρέξουν πολλές δεκαετίες πίσω, να αναζητήσουν κάθε είδους δημοσιεύσεις και αναφορές της εποχής, να ανατρέξουν επιστολές και τηλεγραφήματα, φωτογραφικά αρχεία σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές, και όλα αυτά να τα τεκμηριώσουν, να τα συνθέσουν και στη συνέχεια τοποθετήσουν σε σειρά ώστε το ταξίδι να παρουσιάζεται ολοζώντανο στον αναγνώστη, με κάθε δυνατή λεπτομέρεια. Οι συγγραφείς παραθέτουν κάθε δυνατή πληροφορία και περιγραφή ενώ έχει γίνει πλήρης τεκμηρίωση των γεγονότων που αναφέρονται στην ιστορία. Το "1900" είναι μια αληθινή περιπέτεια με ήρωες τους άνδρες του πληρώματος του Μιαούλη, που τα έβαλαν με θύελλες, κυκλώνες, καρχαρίες, δυσκολίες, κακοτυχίες, κακούς οιωνούς και πολλά άλλα εμπόδια, στοιχεία που συνατά κανείς σε διηγήματα του Ιουλίου Βερν και του Χέρμαν Μέλβιλ. Και όμως τα κατάφεραν ξεπερνώντας κάθε προσδοκία. Τα κατάφεραν χάρη στην ναυτική τους κατάρτιση και στη πίστη που είχαν για το σκοπό τους και απέδειξαν για άλλη μια φορά ότι η ναυτοσύνη χαρακτηρίζει ως λαό τους Έλληνες. Ο Έλληνας γεννήθηκε όχι για να φοβάται τη θάλασσα αλλά για να τη δαμάζει. Γεννήθηκε θαλασσοπόρος, με ψυχή ναυτική.

Το βιβλίο συνοδεύεται από πλούσιο
και σπάνιο φωτογραφικό υλικό.

Το Ναύαρχος Μιαούλης εισέρχεται στο λιμάνι
της Νέας Υόρκης. Σχέδιο: Γεράσιμος Θωμάς

Το βιβλίο “1900” είναι ένα πραγματικά εξαιρετικό βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από μικρούς και μεγάλους αφού δεν ψυχαγωγεί μονάχα αλλά και διδάσκει. Είναι μια ιστορία αληθινή που διαβάζεται εύκολα και ευχάριστα, μια ωραιότατη και συγκινητική ιστορία ενός μοναδικού ταξιδιού που δόξασε το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Το βιβλίο αποτελεί πολυτελή και συλλεκτική έκδοση, εξαιρετικής αισθητικής,πλαισιωμένο με πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό, χάρτες και καλαίσθητα σχέδια από μελάνι και μολύβι σε χαρτί - μιας άλλης εποχής!-, του ζωγράφου και μηχανικού Γεράσιμου Θωμά.

Περισσότερα για το βιβλίο «1900» των Στέφανου Μίλεση και Παναγιώτη Τριπόντικα μπορείτε να δείτε στο www.1900thebook.com. Τιμή πώλησης βιβλίου: 15€. Αποκλειστικά σημεία διάθεσης:

• Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θ/Κ «Γ.ΑΒΕΡΩΦ», «ΑΛΣΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ», Φλοίσβος – Τροκαντερό, Π. Φάληρο, τηλ. 210 9888211, πληροφορίες εδώ.
• Προμηθευτικός Οργανισμός Ναυτικού (ΠΟΝ), Ιερά Οδός 102 (Βοτανικός) Αθήνα, τηλέφωνο 210 3466007, πληροφορίες εδώ.